Idea Projektu
Festiwal ORGANy PLUS+® 2024 – PLURIMOS ANNOS!!!
Tak oto 10 lat z festiwalem ORGANy PLUS+® staje się faktem w tym roku. Pośród niezliczonych wydarzeń organowych w Gdańsku, na Pomorzu, w Polsce i na świecie Festiwal stał się jedną z najważniejszych scen prezentujących żywe, nowe i pogłębione interpretacje muzyki dawnej, w której organy stanowią ważny komponent. Trudno w to uwierzyć, ale dziesięć lat festiwalu ORGANy PLUS+® to 90 autorskich koncertów z udziałem 905 artystów z 24 krajów, w tym 32 debiuty i 48 premier muzycznych, kursy, panele dyskusyjne, wykłady. Słowem udało nam się w Gdańsku stworzyć międzynarodowy format, który nie tylko jest atrakcyjny dla melomanów i adeptów sztuki muzycznej, ale również umożliwia artystom z wielu krajów realizację swoich marzeń twórczych.
Nie byłoby to możliwe, gdyby nie wspaniałe instrumenty, które w ostatnich latach zostały zrekonstruowane w gdańskich kościołach oraz życzliwość wielu parafii, zakonów i instytucji z gdańskimi franciszkanami na czele. Dziękujemy ! Nie byłoby to również możliwe, gdyby nie wierna i uważna publiczność, która swoją liczną obecnością potwierdza, że pomysł tworzenia koncertów jako swoistych kapsuł czasu przenoszących nas w konkretne miejsce i epokę jest wyjątkowo atrakcyjną formułą obcowania ze sztuką. Dziękujemy !! Wreszcie nie byłoby to możliwe, gdyby nie udział trzech grantodawców – Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Miasta Gdańska i Samorządu Województwa Pomorskiego. Instytucje te od pierwszej edycji wspierały finansowo ten nowatorski, odważny i zwariowany pomysł, który okazał się wielce udany i potrzebny. Dziękujemy !!!
W jubileuszowym roku 2024 stu czterdziestu artystów z sześciu krajów europejskich w trakcie jedenastu tematycznych koncertów przedstawi utwory trzydziestu dwóch kompozytorów, w tym wiele nie tylko po raz pierwszy w Polsce, ale również na świecie. Większość z nich usłyszymy właśnie jesienią, która będzie pełna PREMIER i debiutów.
Miłośnicy dawnej gdańskiej kultury będą mieli nie lada okazję obcować z dziełami kompozytorów działających nad Motławą, a drugim motywem przewodnim jesiennej edycji będzie dawna muzyka niemiecka.
Jesienną edycję festiwalu ORGANy PLUS+® 2024 rozpoczniemy występem zespołu wokalno-instrumentalnego Wrocław Baroque Ensemble w międzynarodowym składzie pod dyrekcją Andrzeja Kosendiaka, który mimo swojej renomy jeszcze nigdy nie występował w Gdańsku. To zdobywcy wielu nagród fonograficznych koncertujący w wielu krajach europejskich, którzy specjalizują się w prezentacji mało znanego repertuaru muzyki siedemnastowiecznej ze środkowej Europy. Razem z muzykami z Wrocławia przyjeżdża jedna z najpiękniej rozwijających się wschodzących gwiazd muzyki dawnej – hiszpańska sopranistka Alicia Amo, która zachwyca już swoim głosem melomanów na najważniejszych scenach operowych w Europie. Artyści do Gdańska przyjeżdżają z muzyką … gdańską. W trakcie koncertu pod prostą nazwą + FÖRSTER usłyszymy niezwykle kunsztowne kompozycje jednego z najwybitniejszych siedemnastowiecznych kompozytorów europejskich, a jednocześnie kapelmistrza kościoła Mariackiego – gdańszczanina Kaspara Förstera młodszego. Jego Cantiones Sacrae uzupełnią dwa dzieła – kameralny koncert duchowy Jephte Giacomo Carissimiego, oraz przygotowana specjalnie na gdański festiwal ORGANy PLUS+® 2024 światowa prapremiera kompozycji innego gdańskiego kompozytora i organisty z początku siedemnastego wieku – Daniela Jacobiego. Wszystko to zabrzmi z jedynego w Polsce lektorium we franciszkańskim kościele św. Trójcy w niedzielę 29 września o godz. 16:00. To pierwszy „gdański” motyw jesiennej edycji, na którym nie powinno zabraknąć miłośników muzycznej kultury „Perły w Koronie” pierwszej Rzeczypospolitej.
Po niezwykłej niedzielnej uczcie z gdańską muzyką na festiwalu ORGANy PLUS+®+2024 czeka nas kolejne „danie” z menu gdańskich cymeliów. Pochodzący ze Zgorzelca Johann Gottlob Harrer był następcą Jana Sebastiana Bacha na stanowisku kapelmistrza w lipskim kościele św. Tomasza. Skomponował wielką ilość muzyki instrumentalnej i wokalno-instrumentalnej. Za swojego życia był z pewnością bardziej rozpoznawalny w Europie, niż jego poprzednik. Nigdy nie był w Gdańsku, ale i tutaj dotarła jego sława, a za nią jego twórczość. W zbiorach muzycznych Biblioteki Gdańskiej znajduje się jeden z dwóch rękopisów słynnej pasji Harrera (drugi znajduje się w Lipsku), która najprawdopodobniej była wykonywana w grodzie nad Motławą w drugiej połowie osiemnastego wieku. Po trzystu latach znany już naszej publiczności lipski zespół Gellert Ensemble pod wodzą swojego szefa Andreasa Mitschke wraz z fantastycznymi solistami przypomni to niezwykłe dzieło mieszkańcom Gdańska na koncercie pod tytułem + PASSIO CHRISTI, który odbędzie się w środę 2 października w prezbiterium franciszkańskiego kościoła św. Trójcy o godz. 19:00 m.in. dzięki wsparciu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. To będzie jedyna okazja w Polsce, aby zapoznać się z tą doskonałą kompozycją. I tym razem nie powinno zabraknąć przede wszystkim miłośników kultury naszego miasta, ale nie mogą przegapić tej okazji również Ci, którzy chcą sięgnąć poza muzykę Bacha, Telemanna, czy Haendla i przekonać się, jak barwne i ciekawe było europejskie życie muzyczne w osiemnastym wieku.
„…Cymbalistów było wielu, ale żaden nie śmiał zagrać przy Jankielu…” wszyscy znamy ten słynny ustęp z Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. Dzisiaj pisanie o cymbałach wydaje nam się trochę egzotyczne, ale nie wzięło się to tylko z fantazji poety…Czy wiedzieliście Państwo, że w osiemnastym wieku jednym z najbardziej popularnych instrumentów, niemal jak współczesny keyboard, były właśnie wielkie chromatyczne cymbały, które nosiły zgrabną nazwę Pantaleon? Wykonywano na nich nie tylko muzykę taneczną i ludową, ale również kompozycje poważne, oryginalnie pisane na ten instrument, ale przede wszystkim aranżowane z muzyki na instrumenty klawiszowe i szarpane. Za czasów Bacha na drezdeńskim dworze polskiego króla najlepiej opłacanym muzykiem był…cymbalista właśnie. A lipski mistrz z pewnością poznał tę praktykę w czasie swoich odwiedzin w stolicy Saksonii. Tego typu koncerty odbywały się bowiem tylko w salach muzycznych dworów królewskich, czy książęcych. My chcemy, aby więcej chętnych osób miało możliwość posłuchania tego instrumentu, dlatego na koncert pod tytułem + PANTALEON zapraszamy do kaplicy św. Anny przy kościele św. Trójcy w czwartek 3 października wyjątkowo o godz. 20:00. Odtworzymy taki koncert na cymbałach ponownie dzięki wsparciu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. Niemiecki Duet La Gioia Armonica, w skład którego wchodzą Jürgen Banholzer na organach i Margit Übellacker na pantaleonie to jedyni obecnie w Europie artyści, którzy prezentują profesjonalną muzykę na cymbały. Dla naszych melomanów przygotowali nie lada gratkę, program złożony z dzieł Bacha zaaranżowanych tak, jak mogło to mieć miejsce w osiemnastym wieku.
Odkąd neoromantyczne organy Eduarda Witteka w kościele salezjańskim na Oruni zostały zrekonstruowane i przywrócono im pierwotny kształt brzmieniowy, staramy się na festiwalu ORGANy PLUS+® pokazywać także i to dziedzictwo gdańskiej kultury muzycznej. Przełom dziewiętnastego i dwudziestego wieku był bowiem w muzyce organowej bardzo intensywny i obfitował w zupełnie nowe stylistycznie propozycje. W trakcie koncertu pod tytułem + PIEŚNI BIBLIJNE w piątek 4 października o godz. 19:30 w kościele parafialnym pw. Jana Bosko na gdańskiej Oruni usłyszymy dwoje artystów z Belgii, organistę Petera Van de Velde oraz mezzosopranistkę Anastasiię Staroselską o ukraińskich korzeniach. Muzycy przygotowali na nasz Festiwal specjalny program poświęcony Psalmom Dawida, które były opracowywane w stylistyce neoromantycznej w różnych krajach europejskich. Posłuchamy pieśni angielskich, polskich i ukraińskich. Niektóre z nich – po raz pierwszy. Na naszym festiwalu mamy już małą tradycję sztuki wokalnej w tym urokliwym kościółku i wiemy, że jego oryginalna dwustuletnia akustyka i niewielki rozmiar są wprost stworzone do tego, aby prezentować taki wysublimowany kameralny repertuar. Melomani chcący doświadczyć romantycznych wzruszeń powinni czym prędzej zarezerwować sobie ten wieczór, bo wybitni artyści wspierani przez Ambasadę Belgii i przedstawicielstwo Flandrii wystąpią w Polsce tylko raz – na naszym festiwalu.
Przedostatni koncert festiwalu ORGANy PLUS+® 2024 będzie poświęcony muzyce gdańskiej. Johann Daniel Pucklitz to nazwisko powinno być już znane wszystkim, którzy interesują się kulturą muzyczną dawnego Gdańska. Zeszłoroczne wykonanie jego Oratorio Secondo w gdańskim Teatrze Szekspirowskim przyciągnęło setki melomanów i było jedynym gdańskim wydarzeniem muzycznym recenzowanym za granicą, a płyta z tą kompozycją zdobyła jedną z najważniejszych europejskich nagród muzycznych – Opus Klassik w roku 2022. Czas więc na przedstawienie innych jego utworów, które zachowały się w zbiorach Biblioteki Gdańskiej, a jest ich niemało. Skład wykonawczy najlepszy z możliwych – znany gdańskim melomanom i uznany przez krytyków – Sidonie Gudrun Otto (Niemcy) – sopran, Elvira Bill (Niemcy) – alt , Georg Poplutz (Niemcy) – tenor, Thilo Dahlmann (Niemcy) – bas, Andrzej Szadejko – dyrygent, kierownik artystyczny oraz gdańskie zespoły Goldberg Baroque Ensemble i Goldberg Vocal Ensemble. W programie koncertu + PUCKLITZ prapremiery dwóch mszy oraz czterech kantat gdańskiego twórcy. Wszystko to tym razem w przestrzeni, gdzie muzyka ta zabrzmiał po raz pierwszy trzysta lat temu, czyli w obecnym Centrum św. Jana w sobotę 5 października o godz. 19:00. To będzie zupełnie wyjątkowe doświadczenie nie tylko dla odbiorców, ale również dla muzyków. Festiwalowa kapsuła czasu przeniesie nas do lat pięćdziesiątych osiemnastego wieku, czasu w którym Gdańsk jeszcze cieszył się sławą największego i najbardziej różnorodnego nad Bałtykiem centrum kulturalnego. Partnerem również tego koncertu będzie Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej.
Tradycją festiwalową jest to, iż ostatni koncert jest swoistym „wybrzmieniem”, kodą, która pozwoli nam wspomnieć wszystkie przeżycia estetyczne poprzednich koncertów i jednocześnie podsumować wrażenia festiwalowe. W tym roku na finałowy koncert festiwalu ORGANy PLUS+® 2024 zaprosiliśmy jednego z najciekawszych muzyków-badaczy dawnej kultury muzycznej południowej Europy średniego pokolenia – Dalibora Miklavčiča ze Słowenii, który zaprezentuje odkrywaną przez siebie renesansową i wczesnobarokową muzykę znad Adriatyku, terenu, na którym mieszały się wpływy włoskie, niemieckie, austriackie i bałkańskie. Ten oryginalny melanż wybrzmi na koncercie pt. + DOLAR vs WECKMANN w niedzielę 6 października we franciszkańskim kościele św. Trójcy o godz. 15:30. Wybitnemu słoweńskiemu organiście towarzyszyć będą znani i lubiani członkowie gdańskiego zespołu Tubicinatores Gedanenses – Paweł Hulisz i Filip Pysz na trąbkach barokowych oraz na kotłach – Paweł Szewczyk. Kontrapunktem dla nowo odkrytej i nieznanej, lecz bardzo uroczystej muzyki Johannesa Batisty Dolara, czy Jacobusa Gallusa Carniolusa będą organowe utwory Matthiasa Weckmanna, jednego z najważniejszych siedemnastowiecznych kompozytorów muzyki organowej w Europie. W ten sposób w 350. rocznicę śmierci chcemy przypomnieć postać wybitnego artysty, który wraz z Johannem Frobergerem wywarł ogromny wpływ na rozwój muzyki na instrumenty klawiszowe.
Światowej sławy wykonawcy, oryginalne dawne instrumenty, dawne techniki wykonawcze, nie zmieniona od stuleci akustyka gotyckiego kościoła św. Trójcy, św. Anny oraz neogotyckiego kościoła św. Jana Bosko, zrekonstruowane wnętrza Centrum Świętego Jana, oryginalne umiejscowienie muzyków na jedynym w Polsce Lektorium, wreszcie muzyka nie słyszana nigdzie indziej w Polsce sprawią, że wejdziemy w sytuację uczestnika wydarzeń muzycznych sprzed wieków, a nawet staniemy się świadkami zupełnie nowych zdarzeń muzycznych.
Pozwólmy sobie na tę niezwykłą podróż w czasie!
Zapraszam do kościoła Świętej Trójcy, Kaplicy Św. Anny, św. Jana Bosko i Centrum św. Jana!
Prof. dr hab. Andrzej Szadejko
dyrektor artystyczny
Dyrektor
Andrzej Szadejko,
kompozytor, dyrygent, organista, organizator życia muzycznego.
Studiował grę organową w gdańskiej Akademii Muzycznej pod kierunkiem prof. Leona Batora, ukończył z wyróżnieniem Akademię Muzyczną w Warszawie w klasie organów prof. Joachima Grubicha i Hochschule für Alte Musik
Schola Cantorum Basiliensis w klasie organów Jean-Claude Zehndera.
W Schola Cantorum Basiliensis ukończył także z wyróżnieniem naukę śpiewu w klasie Richarda Levitta oraz kurs kompozytorski u Rudolfa Lutza.
Uczestniczył aktywnie w 30 mistrzowskich kursach organowych, klawesynowych i na pianoforte w Polsce, Niemczech, Holandii i Szwajcarii.
Jest finalistą i laureatem konkursów organowych w Rumii, Gdańsku, Warszawie, Odense/DK i Brugge/B.
W roku 2002 obronił przewód doktorski w Akademii Muzycznej w Łodzi, a w 2012 uzyskał tytuł naukowy doktora habilitowanego sztuk muzycznych w Akademii Muzycznej w Poznaniu. W roku 2021 otrzymał tytuł profesora sztuk muzycznych.
Był stypendystą Miasta Basel (Szwajcaria), Rapps-Stiftung (Szwajcaria), Doms-Stiftung (Szwajcaria), Organ Summer Academy w Haarlem (Holandia), Instytutu Muzyki i Tańca, Instytutu Adama Mickiewicza, Prezydenta Miasta Gdańska, Marszałka Województwa Pomorskiego, Fundacji Kultury.
Od roku 1994 regularnie koncertuje w Polsce, Europie, a także w USA ( wykonał ponad 600 koncertów) jako solista, kameralista i dyrygent. Oprócz organowej działalności koncertowej zajmuje się także komponowaniem. W 2011 roku nakładem wydawnictwa muzycznego Polihymnia w ramach Stypendium Marszałka Województwa Pomorskiego dla Młodych Twórców ukazało się wydanie Missa Brevis na chór 8-głosowy a’cappella jego autorstwa, a w latach 2018/2019 cztery zbiory kompozycji organowych w wydawnictwie Akademii Muzycznej w Gdańsku. Autor licznych kompozycji organowych solowych i kameralnych, których premiery miały miejsce w Polsce, Danii, Niemczech, Szwajcarii, USA, Wielkiej Brytanii, Norwegii, Rosji.
Obecnie jest profesorem w Katedrze Muzyki Kościelnej Akademii Muzycznej w Gdańsku, gdzie wykłada grę na organach i realizację basso continuo. Prowadził wykłady i kursy interpretacji muzyki organowej w Polsce, ponadto na wydziale muzycznym Politechniki w Oulu w Finlandii, Wydziale Muzykologii Uniwersytetu w Greifswaldzie, oraz na University of Michigan w Ann Arbor w USA, Akademii Muzycznej w Wilnie.
Jest autorem organologicznych koncepcji rekonstrukcyjnych oraz sprawował nadzór nad odbudową historycznych organów, m.in. Mertena Friese (1618) w kościele Franciszkanów p/w św. Trójcy w Gdańsku, Johanna Rohdego (1760) w kościele Św. Jana w Gdańsku, Eduarda Witteka (1911) w kościele Salezjanów pw. Św. Jana Bosko w Gdańsku-Oruni, oraz w kościele Franciszkanów w Wilnie. Jest konsultantem wielu projektów organowych w całej Polsce i za granicą (Litwa, Belgia). Jest kuratorem organów w Centrum Św. Jana w Gdańsku.
Współpracuje z Biblioteką Gdańską PAN jako koordynator projektu Muzyczne Dziedzictwo Miasta Gdańska w opracowaniu nagrań i druków muzykaliów gdańskich.
Jest szefem i założycielem zespołu wokalno-instrumentalnego GOLDBERG BAROQUE ENSEMBLE z którym nagrywa premierowe wykonania gdańskich kantat kompozytorów osiemnastowiecznych.
Jako solista i dyrygent ma na swoim koncie 30 wydawnictw płytowych dla wytwórni polskich (Sarton, Dux, Acte Prealable, Ars Sonora) i niemieckich ( Motette-Psallite, MDG). Płyty z serii „Muzyczne Dziedzictwo Miasta Gdańska. Gdańskie Królestwo Kantat” były wielokrotnie nominowane do nagrody FRYDERYK i SZTORM.
Obecnie jest szefem artystycznym serii MUSICA BALTICA i GDAŃSK ORGAN LANDSCAPE w renomowanej wytwórni niemieckiej MDG, której poszczególne wydawnictwa są wielokrotnie nominowane do nagrody FRYDERYK i OPUS KLASSIK. W 2022 roku otrzymał nagrodę OPUS KLASSIK w kategorii Najlepsze Premiera Światowa za album MUSICA BALTICA 9. Johann Daniel Pucklitz – Oratorio Secondo.
Autor wielu opracowań naukowych i artykułów drukowanych w periodykach polskich i zagranicznych.
W roku 2011 nakładem wydawnictwa Akademii Muzycznej w Gdańsku ukazała się książka poświęcona twórczości dwóch uczniów Jana Sebastiana Bacha, działających nad Bałtykiem p.t. „Styl i Interpretacja w utworach organowych Friedricha Christiana Mohrheima (1719?-1780) i Johanna Gottfrieda Müthela (1728-1788). Zagadnienia wykonawcze i stylistyczne muzyki organowej w regionie południowego Bałtyku w osiemnastym wieku”. W roku 2015 w ramach programu „Muzyczne Białe Plamy” w Instytucie Muzyki i Tańca zrealizował opracowanie naukowe dotyczące manuskryptu z 517 fugami gdańskiego organisty Daniela Magnusa Gronaua, które stało się podstawą dla wydania podręcznika do basso continuo, kontrapunktu, improwizacji i kompozycji oraz transkrypcji manuskryptu w języku polskim w roku 2017, jak również w wersji angielsko-niemieckiej w roku 2016. Jest głównym autorem monografii dotyczącej organów we franciszkańskim kościele Św. Trójcy w Gdańsku wydanej w 2018 roku.
Autor audycji Organy Nieograne w Programie Drugim Polskiego Radia.
Organizator i autor wielu formatów artystycznych i festiwali: Festiwal Młodych Wokalistów i Organistów w Bydgoszczy, Festiwal ORGANy PLUS+ w Gdańsku, cykl Koncerty dla Gdańszczan, happeningi dla dzieci Popiszczmy Razem, konkurs plastyczny „…i zagrały organy”, Pomerania 2008 – międzynarodowe spotkania budowniczych organów, GdO Tagung 2018 – Międzynarodowy Zlot Miłośników Organów, festiwal „Moniuszko w Kościołach Warszawy”, MONIUSZKO_150 VILNIUS-BERLIN.
Program
Wykonawcy
WROCŁAW BAROQUE ENSEMBLE
+
BIOGRAFIA
ANDRZEJ KOSENDIAK
+
BIOGRAFIA
ALICIA AMO
+
BIOGRAFIA
ANDREAS MITSCHKE
+
BIOGRAFIA
DIOGO MENDES
+
BIOGRAFIA
TOBIAS HUNGER
+
BIOGRAFIA
INGA JAGER
+
BIOGRAFIA
Friederike Beykirch
+
BIOGRAFIA
MARGIT ÜBELLACKER
+
BIOGRAFIA
JÜRGEN BANHOLZER
+
BIOGRAFIA
PETER VAN DE VELDE
+
BIOGRAFIA
ANASTASIIA STAROSELSKA
+
BIOGRAFIA
GOLDBERG VOCAL ENSEMBLE
+
BIOGRAFIA
GUDRUN SIDONIE OTTO
+
BIOGRAFIA
THILO DAHLMANN
+
BIOGRAFIA
GEORG POPLUTZ
+
BIOGRAFIA
ELVIRA BILL
+
BIOGRAFIA
GOLDBERG BAROQUE ENSEMBLE
+
BIOGRAFIA
PAWEŁ SZEWCZYK
+
BIOGRAFIA
FILIP PYSZ
+
BIOGRAFIA
PAWEŁ HULISZ
+
BIOGRAFIA
Marcin Świątkiewicz
+
BIOGRAFIA
Nasze media
Miejsca
Klasztor OO. Franciszkanów
Kompleks franciszkańskich zabudowań klasztornych położony jest na Starym Przedmieściu, w bezpośrednim sąsiedztwie głównych atrakcji turystycznych Starego Miasta w Gdańsku. Należący ponownie do Franciszkanów Kościół Św. Trójcy (i Św. Anny) jest doskonale widoczny przy wjeździe do Gdańska od strony południowej, a jego więźba dachowa z wieżyczką-sygnaturką jest dominującym elementem panoramy starego miasta od strony południowej.
Historia budowli sięga XIV wieku i początków działalności franciszkanów w Gdańsku. W wieku XVI w zabudowaniach poklasztornych stworzono sławne gimnazjum i pierwszą bibliotekę publiczną. W wieku XIX w murach klasztornych powstało muzeum historii naturalnej. Po drugiej wojnie światowej, mimo oporów komunistycznych władz państwowych, Franciszkanie powrócili do części kompleksu zamykając tym samym pewien etap historii tego miejsca.
Kościół Św. Trójcy to jeden z trzech oryginalnie zachowanych od zniszczeń wojennych kościołów gdańskich. Jest to gotycka budowla, w typie halowym złożona z dwóch części:
trójnawowego kościoła głównego i jednonawowego prezbiterium. Obie części są przedzielone lektorium z 1488 roku. Jest to jedyna tego typu oryginalnie zachowana konstrukcja w Polsce. Niespotykane właściwości akustyczne zapewniają gotyckie sklepienia kościoła głównego, podtrzymywane na wysokości 22,65 m przez 10 masywnych filarów rozstawionych w dwóch szeregach co 5 metrów. Szerokość trzech naw to 29,1 metrów, a długość kościoła głównego (50,7 m) wraz z prezbiterium sięga 82 metrów. W konstrukcji bryły budowli kościelnej zwraca uwagę asymetryczne zgięcie osi prezbiterium względem osi kościoła głównego. Organy są umiejscowione na dwóch przylegających do siebie balkonach po południowej stronie lektorium na przecięciu kościoła głównego i prezbiterium, w transepcie. Składają się z trzech szaf, w których umieszczono piszczałki. Jest to jedyne tego typu rozwiązanie architektoniczne w Polsce i jedno z kilku podobnych na świecie.
Temu najprawdopodobniej zawdzięczany doskonałe warunki akustyczne do realizacji przedsięwzięć muzycznych, których forma ograniczona jest tylko wyobraźnią i pomysłowością organizatora.
Kościół Świętego Jana Bosko na Oruni
Pierwsza drewniana kaplica została wzniesiona przez Krzyżaków na Oruni prawdopodobnie w I połowie XV wieku. W 1571 została ona rozbudowana i konwertowana na kościół luterański, który w roku 1577 spłonął. Dopiero w roku 1608 zapoczątkowano budowę nowego kościoła, a w roku 1684 dobudowano wieżę. W wyniku kolejnej przebudowy, zakończonej 13.06.1764 roku, rozbudowano zachodnią i północną część świątyni.
3 września 1813 kościół został podpalony przez oblegające Gdańsk wojska rosyjskie. Dopiero w roku 1820 dzięki osobistemu i finansowemu zaangażowaniu radcy handlowego Hoenego, który był posiadaczem dużych terenów na Oruni rozpoczęto budowę dzisiejszej światyni według projektu nadwornego cesarskiego architekta – Karla Friedricha Schinkla z Berlina. Powstała ceglana neogotycka bryła kościoła wraz ze smukłą wieżą, zwieńczoną ostrym hełmem z rzadko spotykanymi pozornymi, „gotyckimi” sklepieniami wykonanymi z drewna i pokrytymi warstwą tynku kształtującą żebra i konsole wspartymi na 8 drewnianych filarach podtrzymujących również emporę biegnącą wzdłuż ścian bocznych, łączącą się nad wejściem głównym, na której umieszczono później organy. Nowy oruński kościół konsekrowano 5 października 1823 r. Friedrich Hoene m.in. właściciel terenu, na którym obecnie znajduje się Park Oruński, ufundował ołtarz główny, dwa ołtarze boczne i organy.
Kościół trwał w dobrej kondycji do roku 1945, kiedy to nacierające wojska radzieckie ponownie go zniszczyły. Pomimo jednak uszkodzenia dachu, wieży i okien, z których powypadały maswerki i witraże świątynia nie uległ tak ogromnej dewastacji, jak większość budynków sakralnych w samym mieście.
Po wojnie budynek kościoła na Oruni został przez ówczesnego biskupa gdańskiego Karola Marię Spletta przydzielony salezjanom, jako kościół rektorski, a 15 lipca 1994 roku kościół stał się kościołem parafialnym, odłączając się od pobliskiej parafii na Starych Szkotach.
Kościół parafialny pw. Bożego Ciała
Kościół parafialny pw. Bożego Ciała – to świątynia dwukondygnacyjna, obejmująca kościół dolny, liczący ok. 1200 m2 i górny, liczący ok. 2000 m2. Nowoczesną bryłę o kształcie wycinka okręgu, który zbiega się ku prezbiterium, nakrywa dach składający się z czterech niezależnych części, pokryty szwedzką blachodachówką. Nad prezbiterium góruje wieża, zwieńczona 18-metrowym krzyżem podświetlanym nocą, o fasadzie wyłożonej aluminiowymi panelami, a od podstawy do wysokości trzeciego metra – granitem, od frontu – klinkierem. Pozostałe elewacje są otynkowane białym akrylowym tynkiem, a w dolnej części obłożone cegłą klinkierową. Ogromne dwie powierzchnie okien w ścianach bocznych górnego kościoła o łącznej powierzchni 260 m2, ujęte są aluminiowymi ramami, a w jednej z nich zamontowane są już witraże.
Miejscem codziennej, wspólnej modlitwy jest kościół dolny. Na ścianie ołtarzowej usytuowana jest płaskorzeźba Pana Jezusa. W prezbiterium stoi figura Matki Bożej zaprojektowana i wykonana przez panią Krystynę Kręcicką, autorkę także Drogi Krzyżowej.Po prawej stronie ustawione są ołtarze boczne; od tyłu: pierwszy – z wizerunkami św. Ojca Pio i relikwiami św. Maksymiliana M. Kolbego oraz figurą św. Franciszka z Asyżu, drugi – z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej i figurą Matki Bożej Fatimskiej, trzeci – Miłosierdzia Bożego z obrazem tytularnym oraz relikwiami i portretem św. Faustyny, czwarty – Matki Bożej Nieustającej Pomocy z obrazem tytularnym i figurą św. Józefa oraz ostatni, przy prezbiterium – z wizerunkami bł. ks. Jerzego Popiełuszki i bł. Jana Pawła II. W dolnej kondygnacji są też: kaplica św. Wojciecha z ołtarzem papieskim oraz tzw. boczna kaplica.
Niedzielne Msze święte odbywają się w kościele górnym, do którego można wejść przez pięcioro drzwi i dalej przez kruchty-przedsionki, nad którymi góruje balkon chóru o powierzchni 610 m2. Przez jedne boczne drzwi można także wejść do kaplicy bocznej górnego kościoła, gdzie będzie kaplica adoracji Najświętszego Sakramentu. Kościół górny ujmuje szlachetną elegancją, harmonią i spokojem. Szczególny charakter wywyższonego kilkoma stopniami prezbiterium podkreśla biały marmur na posadzce oraz marmurowy ołtarz, ambonki, chrzcielnica i świeczniki. Doskonale dopełnia go jasna, granitowa posadzka (Cashmir gold i Cashmir white) – z dyskretnym mozaikowym wzorem w nawie głównej. Podstawowym ornamentem przestronnego i jasnego wnętrza są ogromne okna witrażowe, dotąd zamontowane w prezbiterium i lewej ścianie kościoła. Kościół Bożego Ciała na Morenie jest drugim co do wielkości kościołem Archidiecezji Gdańskiej. Oprócz funkcji liturgicznych jest on znakomitym miejscem na koncerty.
Centrum Św. Jana w Gdańsku
Pierwsza wzmianka o istnieniu niewielkiej kaplicy pod wezwaniem św. Jana pojawiła się w 1358. Od około 1360 do ok 1546 roku trwała budowa trójnawowej gotyckiej świątyni w typie halowym, jednak aż do końca osiemnastego wieku konstrukcja kościoła była wzmacniana z zewnątrz ze względu na niestabilną statykę. W latach 1463–1465 kościół otrzymał sklepienia gwiaździste, a w 1612 roku pojawił się tam jeden z największych europejskich kamiennych ołtarzy autorstwa Abrahama van den Blocke’a, zachowany do dziś. W latach 1680-1690 przy północnej stronie transeptu powstała biblioteka fundacji Zachariasza Zappio. W marcu 1945 kościół spłonął. Zniszczeniu uległy więźba dachowa, dach, okna i posadzka, naruszona została konstrukcja, a także bliźniacze kamieniczki barokowe przy południowej ścianie prezbiterium. Po zakończeniu działań wojennych wypalony budynek kościoła przykryto dachem i zabezpieczono jego cenne sklepienia. Samą świątynię przeznaczono na lapidarium i nie został objęty planową rekonstrukcją Głównego Miasta, a większość jego wyposażenia została przeniesiona do Kościoła Mariackiego w Gdańsku. Kościół nie został po wojnie przejęty na cele kultu religijnego, przez wiele lat niszczał, stanowił także scenografię dla filmów wojennych skutkiem czego popadał w dalszą ruinę. W 1960 gmina ewangelicka zrezygnowała z własności świątyni, ale dopiero w 1991 kościół formalnie przekazano diecezji gdańskiej.
Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku na podstawie umowy z Archidiecezją Gdańską jako użytkownik kościoła św. Jana od 1995 roku zarządza jego odbudową, konserwacją i adaptacją na Centrum Kultury – Centrum św. Jana. Odbudowa organów Johanna Rhodego jest największym elementem II etapu projektu rewaloryzacji i adaptacji kościoła, i została dofinansowana w ramach projektu „Rewaloryzacja i adaptacja kościoła św. Jana w Gdańsku na Centrum Św. Jana – etap II”, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020, współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Organy
O organach w kościele Św. Trójcy w Gdańsku
Organy w kościele Św. Trójcy w Gdańsku są ewenementem konstrukcyjnym, architektonicznym i muzycznym na skalę światową. Są jednym z najważniejszych instrumentów w Europie, promieniującym już teraz na całą kulturę muzyczną regionu. Jest to jedyny tego typu instrument w Polsce i w Europie.
Instrument spełnia funkcje liturgiczne, koncertowe, oświatowe, edukacyjne i badawcze w różnych programach przeznaczonych dla dzieci, młodzieży i specjalistów w wielu dziedzinach sztuki i techniki.
Projekt odbudowy wielkich organów zakłada odtworzenie stylistyki i technik budownictwa właściwych dla siedemnasto- i osiemnastowiecznego Gdańska.
Zachowanie większości elementów drewnianych szaf organowych (ok. 66% szafy głównej i pozytywu oraz 90% prospektu pedałowego), o wielkiej wartości historycznej i artystycznej, umożliwiło zrekonstruowanie ich w kształcie pierwotnym – zachowując stylistykę manierystyczną empory, szafy głównej i Rückpositivu, oraz stylistykę barokową balkonu i prospektu pedałowego. Zinwentaryzowane elementy poddane były pracom konserwatorskim i odtworzeniowym, a następnie użyte do odbudowy elementów architektonicznych empory i prospektów organowych. Prace odbywały się pod nadzorem konserwatorskim i organmistrzowskim.
Odbudowa organów w kościele św. Trójcy ma podstawowe znaczenie dla rozwoju kulturalnego kompleksu klasztornego. Jest to największy i jeden z ostatnich obecnie restaurowanych i rekonstruowanych zabytków ruchomych Gdańska.
Celem odbudowy organów Mertena Friese, było przywrócenie ich kształtu i charakteru, jaki instrument miał po ostatniej przebudowie z okresu baroku z połowy XVIII-go wieku, dokonanej przez gdańskiego organmistrza Rudolpha Dalitza.
Odtworzenie instrumentu nastąpiło przy użyciu technik budownictwa organowego właściwych dla epoki, w której organy były budowane. Powstał instrument o kształcie i możliwościach niespotykanych, a wręcz niemożliwych do uzyskania w innych miejscach w Polsce. W barokowym kształcie organy nawiązują do tradycji budownictwa organowego charakterystycznego dla krajów basenu Morza Bałtyckiego i tworzą ważne ogniwo odtworzenia kultury rzemieślniczej kręgu hanzeatyckiego, w takich miastach, jak Hamburg, Stralsund, Kopenhaga, Göteborg, Sztokholm czy Ryga.
Odbudowa, tak dużego i ważnego dla kultury muzycznej regionu i Polski, instrumentu ma wiele unikalnych cech. Przede wszystkim konstrukcja instrumentu składającego się z kilku prospektów nie ma sobie podobnych na całym świecie. Ponadto organy są umiejscowione na swoim dawnym miejscu, na balustradzie po południowej stronie prezbiterium, przy lektorium. Jest to jedyne tego typu rozwiązanie konstrukcyjne na świecie. W żadnym innym kościele w Polsce i w Europie nie istnieje tak duże lektorium z przylegającymi do niego organami, mogące pomieścić chór i orkiestrę. Daje to praktycznie nieograniczone możliwości wykorzystania wnętrza kościoła św. Trójcy dla celów muzycznych, nadając tym produkcjom dodatkowy walor wykonawstwa zgodnego z historycznymi praktykami muzycznymi.
Całkowita rekonstrukcja organów umożliwia wykonywanie koncertów kameralnych-instrumentalnych i wokalnych (w prezbiterium), kameralnych-instrumentalnych i wokalnych z organami (lektorium), oraz dużych koncertów symfonicznych i oratoryjno-kantatowych (główny kościół). Usytuowanie wykonawców i słuchaczy zależy tylko od charakteru koncertu, liczby słuchaczy i rodzaju repertuaru.
Projekt został ukończony w maju 2018 roku, a organy już teraz służą nie tylko celom liturgicznym czy koncertowym, ale również edukacyjnym i naukowym.
Krótka historia instrumentu
| 1616-1618 | – prawdopodobnie Merten Freise buduje organy |
| 1697 | – Georg Nitrowski wykonuje Cimbelstern |
| 1703 | – Tobias Lehmann przebudowuje instrument i dobudowuje szafę pedałową |
| 1757 | – ostatnia barokowa przebudowa instrumentu przez Rudolpha Dalitza |
| 1914 | – instrument zostaje rozbudowany i spneumatyzowany przez firmę organmistrzowską Otto Heinrichsdorfa |
| 1943 | – demontaż organów w czasie Drugiej Wojny Światowej |
| 1960 | – częściowa rekonstrukcja balkonu pedałowego i budowa pneumatycznego instrumentu przez firmę Ryszarda Plenikowskiego z Kartuz |
| 2008 | – początek rekonstrukcji zabytkowych szaf organowych |
| 2013 | – odbudowa pierwszej sekcji instrumentu – Rückpositivu przez firmę organmistrzowską Kristiana Wegscheidera z Drezna we współpracy z Szymonem Januszkiewiczem z Niedalina |
| 2015 | – zakończenie rekonstrukcji wszystkich elementów zabytkowych szaf organowych |
| 2017 | – odbudowa kolejnych sekcji organowych – Gross Pedal, Klein Pedal, Brustwerk |
| 2018 | – odbudowa sekcji głównej – Hauptwerk i zakończenie projektu. |
O organach Johanna Friedricha Rhodego
W roku 2019, po 77 latach powracił na swoje dawne miejsce w zrekonstruowanej formie jeden z najświetniejszych instrumentów osiemnastowiecznej Europy, którego nowoczesne rozwiązania technologiczne były w tamtym czasie przez znawców stawiane za wzór dla innych instrumentów. 30-głosowy instrument powstał oryginalnie wraz z chórem muzycznym w latach 1760-61 jako drugi instrument pomocniczy dla wielkich organów głównych, których prospekt znajduje się obecnie w Bazylice Mariackiej. Budowniczym tego najnowocześniejszego instrumentu w owym czasie w Europie był Johann Friedrich Rhode, prawdopodobnie uczeń Andreasa Hildebrandta z Gdańska, współpracownik Christiana Obucha na Pomorzu i Warmii, oraz Jonasa Grena i Petera Strahla w Szwecji. Przepiękną snycerkę i oprawę rzeźbiarską prospektu organowego wykonał Johann Heinrich Meissner, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy działających nad Bałtykiem. Szczęśliwie ten bogato rzeźbiony i złocony prospekt organowy dzięki ewakuacji w latach 1943-44 zachował się w całości. Instrument musiał zostać jednak odtworzony. Główna ideą, która przyświecała tej realizacji była maksymalna wierność oryginałowi, co udało się osiągnąć niemal w 100 % dzięki profesjonalnej pracy firmy konserwatorskiej p. Jacka Dyżewskiego Dart z Gdańska oraz konsorcjum polsko-belgijskiemu firm organmistrzowskich Guido Schumachera z Eupen w Belgii i Szymona Januszkiewicza z Pruszcza Gdańskiego. Intonacja i strojenie zostały powierzone wybitnemu organmistrzowi z Łotwy – Janisowi Kalninsowi. Całość projektu była prowadzona przez Iwonę Berent – kustosza kościoła Św. Jana, która od wielu lat kieruje konsekwentnie rewitalizacją całego kościoła oraz dr hab. Andrzeja Szadejko – autora badań i koncepcji rekonstrukcji organów, który pełnił nadzór nad projektem, a obecnie jest kuratorem instrumentu.
Krótka historia instrumentu
| 1560-1564 | – pierwsze znane nam organy boczne zbudowane w nawie południowej przez Hansa Behrendta |
| 1642 | – kolejny instrument zbudowany przez Michaela Fischera. |
| 1688 | – przeniesienie organów bocznych do nawy północnej. |
| 1760-1761 | – nowe organy Johanna Friedricha Rhodego z nowym chórem muzycznym zbudowane w miejsce poprzedniego instrumentu. |
| 1912 | – nowe 17-głosowe pneumatyczne organy Eduarda WItteka zbudowane w historycznej szafie organowej |
| 1943-1944 | – demontaż barokowego prospektu i empory organowej |
| 1945 | – zniszczenie kościoła i organów pneumatycznych |
| 2017-2019 | – rekonstrukcja barokowo-klasycznych organów przez konsorcjum firm Guido Schumachera i Szymona Januszkiewicza |
O organach w kościele Św. Jana Bosko na Oruni
Historia najmniejszego z instrumentów festiwalowych jest bardzo zawiła. Przez długi czas pierwotne autorstwo instrumentu przypisywano w literaturze Johannowi Hellwigowi z roku 1611. Jednak w trakcie niedawnej renowacji odkryto, że mechaniczny 20-głosowy instrument oryginalnie powstał w roku 1749 w warszatacie słynnego gdańskiego organmistrza – Andreasa Hildebrandta dla nieistniejącego już kościoła szpitalnego, który kolejny raz odbudowano w 1734 roku tuż za murami Gdańska. Z tej okazji 8 czerwca 1749 roku w trakcie poświęcenia nowowybudowanych organów wykonano uroczystą kantatę Johanna Daniela Pucklitza, gdańskiego kompozytora – Saget dank allezeit, która zachowała się w zbiorach Biblioteki Gdańskiej. Kościół ten został ponownie zniszczony w 1807 roku przez wojska francuskie, a zdewastowany instrument wraz z szafą zdemontował i przechował gdański organmistrz Christian Ephraim Ahrendt. W roku 1824 używając oryginalnych elementów zorganów Hildebrandta, Ahrendt zbudował na chórze oruńskiej świątyni nowy instrument przystosowując go wizualnie do neogotyckiego wystroju wnetrza. W dwudziestym wieku instrument ulegał wielokrotnym przebudowom. Najpierw w 1911 w barokowej szafie Eduard Wittek wybudował nowe 17-głosowe organy pneumatyczne, a następnie w latach 1986 Wawrzyniec Rychert, a w latach 2000 inni nieuprawnienie ludzie zmieniali częściowo dyspozycję instrumentu oraz parametry techiczne doprowadzając do jego dewastacji.
Dzięki inicjatywie księdza Mariusza Słomińskiego, proboszcza parafii pw. Św. Jana Bosko na Oruni w latach 2017-18 zrealizowano projekt renowacji i częściowej rekonstrukcji neoromantycznych organów pneumatycznych elbląskiej firmy Eduarda Wittka ufundowanych w 1911 roku dla tutejszego kościoła przez rodzinę Hoene. Program dwuletnich prac obejmował renowację i konserwację szafy organowej oraz przywrócenie oryginalnego neoromantycznego kształtu instrumentu sprzed ponad stu lat. W prace pod nadzorem dr hab. Andrzeja Szadejko zaangażowana była firma organmistrzowska Szymona Januszkiewicza z Pruszcza Gdańskiego i pracownia konserwatorska pani Jolanty Pabiś-Ptak oraz ich współpracownicy. Konserwacja organów była wspierana finansowo z ofiar parafian oraz ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Miasta Gdańska.
Obecnie jest to jedyny jednorodny stylistycznie instrument neoromantyczny na całym Pomorzu.
Krótka historia instrumentu
| 1749 | – nowe organy Andreasa Hildebrandta w odbudowanym Lazaretkirche za murami miasat Gdańska |
| 1807 | – demontaż pozostałości organów przez gdańskiego organistrza Christiana Ephraima Ahrendta |
| 1824 | – budowa nowego instrumentu z uzyciem elementów starego w kościele na Oruni |
| 1911 | – Eduard Wittek buduje nowe organy pneumatyczne w barokowej szafie. |
| 1986 | – Wawrzyniec Rychert przebudowuje instrument w duchu Orgelbewegung |
| Lata 2000 | – dewastacja instrumentu przez samozwańczych organmistrzów |
| 2017-2018 | – renowacja i częściowa rekonstrukcja organów Witteka przez Szymona Januszkiewicza z Pruszcza Gdańskiego |
Projekt dyspozycji organów do kościoła Bożego Ciała w Gdańsku-Morenie
Organy zostały zbudowane w roku 2023 przez zakład organmistrzowski Zdzisława Mollina w Odrach według koncepcji prof. dr hab. Bogusława Grabowskiego.
Galeria
Festiwal ORGANy PLUS+ 2022
+Buxtehude
Organizacja
Bilety
- 29.09 50/70 PLN
- 2.10 40/60 PLN
- 3.10 30/45 PLN
- 4.10 wstęp wolny
- 5.10 50/70 PLN
- 6.10 25/35 PLN
- karnet 150/200 PLN
Bilety ulgowe przysługują:
- studentom (z ważną legitymacją)
- posiadaczom Karty do Kultury
- posiadaczom KARTY DUŻEJ RODZINY
- Patronom Piszczałek
Wejście bezpłatne na podstawie wejściówki wydawanej na miejscu koncertu przysługuje:
- uczniom i studentom szkół i uczelni artystycznych (z ważną legitymacją)
- rencistom i emerytom (z ważną legitymacją)
Bilety oraz karnety do zakupu na godzinę przed rozpoczęciem koncertu (płatność gotówką) lub na interticket.pl
Kontakt
Organizator:
Stowarzyszenie Przyjaciół Kościoła Św. Trójcy „Dziedziniec” w Gdańsku
ul. Św. Trójcy 4
80-822 Gdańsk
Dyrektor naczelny festiwalu
prof. dr hab. Andrzej Szadejko
info@organyplus.com
Biuro festiwalu
biuro@organyplus.com
tel.kom. 728 376 237
Mecenasi
Partnerzy
Media
Press room
Organy PLUS+ © 2016
designed by monolight.eu
graphics by Beata Czerepak
